Kedim Niye Asabi?
Kedi
sahipleri, bir dakika önce mutlu, mesut, bahtiyar, ellerinin altında
mırmır zevk sedaları çıkaran şirin yaratıkların, aniden aslan kesilip
ısırmaya ve tırmalamaya başlamalarının sebebini anlayamazlar çoğu
zaman. Agresif davranışlar, neredeyse tüm hayvanlarda görülen, normal
davranışların bir parçasıdır aslında. Yine de agresif kediler bazı
durumlarda tehlikeli olabilirler. Bu yüzden kedinin asabi olmasının
altında yatan sebepler bulunmalı ve bunlar çözülmeye çalışılmalıdır.
Asabiyet Çeşitleri
Oyun Agresifliği
Oynama
motivasyonlu agresif davranışlar daha çok, genç (2 yaşından küçük),
aktif ve evde tek kedi olarak yaşayan kedilerde görülür. Oyunun amacı
vakit geçirmek değil, kedinin araştırma, keşfetme ve avlanma
içgüdülerine hizmettir. Yani oyun, kedilerin doğada yaşayabilmeleri
için gerekli becerileri, pratik ederek kazanmalarını sağlayan bir
araçtır. Örneğin yavru kedilerin en çok sevdiği şeyler, yeni yerler
keşfetmek, hareket eden herhangi bir cisme Sherlock Holmes edasıyla
yaklaşıp incelemek ve sonra bunları patileriyle hareket ettirmek,
üzerlerine atlamak ve ısırmaktır.
Oyun asabiyeti, hiç bir şeyden
habersiz insancığın, banyo kuvetinden çıkması, merdivenlerden aşağı
inmesi, bir köşeyi dönmesi ya da uyurken yorganın altında masum masum
ayaklarını oynatmasıyla ateşlenir. Bu oyun amaçlı ataklar hafif
sıyrıklar, zararsız, kanatmayan ısırıklarla sonuçlanabilir. Bazen de
insanlar farkında olmadan, oyun esnasında ellerini ayaklarını
oynatarak, bu tip atakları yapmaları için kediyi adeta teşvik ederler.
Kedinin oyun agresifliği anındaki duruşları, hareketleri, normalde av
aradığı, peşinde koşturduğu ya da avlanmak üzere olduğu anlardakiyle
aynıdır: kedi, çok değerli elleriniz, bacaklarınıza atlamadan önce
vücudunu iyice alçaltıp, yere boylu boyunca adeta çömelir, pusu kurar,
kuyruğunu hızlıca hareket ettirir, kulaklarını öne arkaya oynatır ve
sonunda kedi, zavallı sizin başarıyla yakaladığı elinizi, bacağınızı
ısırmaya başlar. Tüm bunlar, ister oyun esnasında olsun ister avlanma
esnasında, en doğal ve normal kedi davranışlarıdır. Oyun agresifliği
kediyi uygun hedeflere (ısırılmaya elverişli kedi oyuncakları) kanalize
edilerek başarıyla önlenebilir. Böylece istenmeyen ısırıklar, çizikler
azaltılabilir ya da tamamen önlenebilir.
"Bana Elleşme" Agresifliği
Bazi
kediler sevilip okşanırken aniden ısırıverirler. Bu davranışın sebebi,
hayvan davranış bilimcileri tarafından bile henüz tam açıklanmış değil.
Her ne sebeple olursa olsun, zevk alınan okşanma, bir anda
hosnutsuzluğa dönüşüyor. Isırma da kedinin "tamam, bu kadar okşama,
sevme yeter, uza da boyunu posunu görelim" demesinin kedi dilindeki
halidir. Kediler ne kadar ellenmeyi, okşanmayı sevdikleri, (bazen
tolere edebildikleri) konusunda farklılıklar gösterirler. Her ne kadar
ısırilan insanlar, "hiç bir sey yapmadım ki ben" deseler de, kediler
çoğunlukla ısırmadan önce, yine kendi dillerinde uyarırlar bizleri. O
yüzden kedinin vücut dilini öğrenip, ısırma olmadan önce kediyi okşama
ya da herhangi bir elleşme hareketi durdurularak, istenmeyen kazalar
önlenebilir.
- Kedinin kuyruğunu hareket ettirmeye başlaması
(Köpeklerin aksine, kediler huzursuz olduklarinda kuyruklarını böyle
oynatırlar).
- Kulakların öne arkaya hareket etmesi ya da kulakların tamamen arkaya yatırılması.
- Kedinin başını elinizin olduğu yöne çevirmesi, hareket ettirmesi
-
Bu işaretlerden bir tanesini bile gözlemlediğinizde, kediyle oynaşma,
elleşme seansının yüce kedi hazretleri tarafından sona erdirildiğini
bilmeniz ve kediyi kendi haline bırakmanız tatlı cancağızınız
yararınadır. Isırma sonrası herhangi bir fiziksel ceza, mevcut durumu
çok daha kötü yaparak kedinin daha fazla korkmasına ve daha çok
ısırmasına sebep olacağından, asla uygulanmamalıdır. Ayrıca kedi
okşanmayı cezayla birleştireceğinden, okşanma onun için istenmeyen, 'tü
kaka', birşey olacaktır.
-
Eğer kedinizin okşanmayı tolere etme zamanını uzatmak istiyorsanız,
ödül verme yöntemini deneyin. Kucağınızdaki kediyi okşarken, yukarıdaki
saldırma öncesi belirtilerinden birini görduğünüzde, hatta daha da
önce, bir parça ton balığı ya da haşlanmış tavuk rüşveti verin
haşmetbeaplarına. Aynı anda okşama yoğunluğunu azaltın. Hafiften
okşamaya devam ederken, rüşvetlere de devam edin. Böylece kedi
okşanmayı, hoşuna giden zevkli birşeyle birleştirmeyi öğrenecek ve bu
da sabırla sürdürülen seanslar sonunda kedinin yavaş yavaş okşanmayı
daha çok sevmesine ve kucağınızda daha uzun süreler kalmasına neden
olacaktır. Kedi huzursuzlandığı anda elinizi eteğinizi mutlaka çekin
kediden.
Ayrıca bazı kediler karın ve kuyruk bölgelerinden ellenmeyi
sevmezler. Bu yüzden özellikle buraları okşama konusunda asla ısrarcı
olmayın.
Korku / Defansif Agresiflik
Herhangi
bir sebeple korkmuş kedilerin vücut dili, köpeklerin pısırık
hallerindekine benzer: yere pısma, kulakları arkaya yatırma (ne kadar
çok yatırılmışsalar, o kadar korkmuştur kedi), kıstrılmış kuyruk, hafif
yana çevrilmiş bir vücut... Ama bu haldeki kediler pısırık, ezik değil,
korkmuşturlar ve dokunulurlarsa saldırma ihtimalleri yüksektir.
Yönlendirilmis Agresiflik
Bu
durum, bir insana ya da hayvana kızmış kedinin, sinirini başka bir
insan ya da hayvana yansıtmasından doğar. Mesela, evde 2 kedi kavga
etmişse, kavgayı kaybeden kedi hıncını evin çocuğundan çıkarmak
isteyebilir.
Bölgesel Agresiflik
Kediler,
köpeklerden çok daha fazla yaşadıklarıi bölgeyi sahiplenme icgüdüsüne
sahiptirler. Bu yüzden bölgelerini diğer kedilere karşı savunmak,
korumak isterler. Bu, özellikle kısırlaştırılmamış erkek kediler için
daha çok geçerlidir. Bu tip saldırılar kediler arasında geçtiğinden
insanlara çoğu zaman zarar vermez.
Neler yapmalı?Kedinizi
önce veterinere götürerek, agresifliğin altında herhangi bir sağlık
nedeninin yatıp yatmadığını kontrol ettirin. Mesela kulaklarından biri
sağır ya da gözlerinden biri kör bir kedinin saldirgan olmasi gayet
olası.
Kedinizin durduk yerde ısırmadığı, saldırmadığını bilin.
Böyle istenmeyen bir durumda önce kedinizi anlamaya çalışın, sonra ona
göre önlemler almaya. Mesela küçüklüğünde travma geçirmiş bir kedinin
ısırması çok normal. Sevgiyle ve yavaş yavaş yaklaşmalı, kedinin size
güvenmesini sağlamalısınız.
Neler Yapılmamalı?Korkmuş
ya da agresif bir kediyi asla ellemeye çalışmayın. Kedi ısırıkları
enfeksiyon kapabilir. Derin ısırıklar durumunda, ısırılan yeri
dezenfekte etmeyi unutmayın. Sinirden deliye dönmüş kedileri bir süre
odada yanlız bırakmak, sakinleşmelerine yetecektir.
Ceza ASLA ve
ASLA çözüm değildir ve mevcut durumu çok daha kötüleştirir. Eğer
agresfiliğin sebebi korkuysa, ceza kedinin korkmasına dolayısıyla daha
da agresifleşmesine sebep olacaktır.
Agresif Kedinizi Anlayın ve Onu Sakin Bir Kediciğe Dönüştürün
Kronik
olarak sinirli olan ve sinirli davranan insanlara "İletişim Bozukluğu"
ya da "Anti-sosyal Davranış Bozukluğu" teşhisi konur. Anti-sosyal
davranış bozukluğunun tanımı özetle şöyledir: Başkalarının haklarına
saygı göstermeme, karşı çıkma, tecavüz etme.. Bu durum sosyal kurallara
uymama, çabuk sinirlenme, ani tepkiler verme olarak kendini gösteririr
coğu zaman. Tüm bunlar agresif kediler için de geçerli olabilir.
Kedi
asabiyeti daha cok kedi ve sahibi insan arasındaki duygusal sınırların
çok sıkı olduğu ailelerde görülür. Bir başka deyişle, kediye insanlar
tarafından fiziksel ve duygusal olarak yeterli rahatlığın, gevşekliğin
verilmediği, kedilerin çok sıkıştırıldığı durumlarda.. Hayvan davranış
bilimcisinin amacı, bu aile sistemini değiştirip varolan duygusal
sınırları daha uygun bir hale getirmektir. Bunun karşılığında, kedideki
asabiyet de azalacak hatta zamanla yok olacaktır.
Kediler Isırır...
Tahminlere
göre ABD'de her yıl en az 500 bin kişi kediler tarafından ısırılıyor ve
bu ısırma vakalarının en az %50'si ısırılan yerlerin enfeksiyon
kapmasıyla sonuçlanıyor. Kedinin ısırmasına birçok sebep olabilir;
korku (kendilerini korumak için), asabiyet (yaşadıkları yerleri ya da
bazı eşyaları sahiplenme durumunda) ve seksuel engellemeler gibi.
(kızışma dönemindeki bir kedinin çiftleşememesi) Bazı kediler
sinirlendikleri şeye karşı direk reaksiyon gösteremedikleri durumlarda
(mesela camdan dışarıda dolaşan başka bir kediyi gördüklerinde),
sinirlerini başka bir yerden çıkarabilirler. Ayrıca, özellikle
hayatlarının ilk 2-3 ayında insanlarla yeterli iletişim kuramayan
kediler, genelde vahşi kediler olarak büyürler ve böyle kedilerle başa
çıkmak coğu zaman zordur.
Genelde kedi ısırması ve atakları daha çok
genç kedilerde görülür. Ayrıca kısırlaştırılmamış kediler, dışarıda
dolaşmalarına izin verilen kediler, yaşadıkları çevreden, çok sık
yabancı kedilerin geçtiği kediler, insanlar tarafından kötü
davranışlara maruz kalmış kediler ve hayatlarının ilk 6 ayında
insanlarla yeterince sosyalleşememiş kedilerde ısırmanın görülmesi daha
yaygındır.
Bir kedi ısırmak üzere olduğunu vücud diliyle bize
anlatır ve bizi önceden uyarır aslında. Isırma öncesi kedide görülen
değişiklikler :
1) Göz bebeklerinin büyümesi
2) Sırtını havaya kaldırması
3) Kulaklarını arkaya yatırması (ne kadar arkadaysa o kadar sinirlidir)
4) Hızlı hızlı ağzının ve burnunun üzerini yalaması
5) Kuyruk tüylerini kabartması
6) Kuyruğunu hızlı hızlı sallaması
Agresif Kediyle Nasıl Başa Çıkılır?
1)
Kedinin sinirlenmesine neden olabilecek herhangi bir şekilde
davranmayın. Aşırı ellemek, sevmek, sert bir şekilde oynamak, kediyi
sarsmak yok!
2) Kedinizle birebir anti-stres seanslarına başlayın.
Bunun için kedinizi onun kendini en rahat hissettiği odaya alın ve
kapıyı kapatın. Kedinin etrafına onun sevdiği oyuncakları, yiyecekleri
koyun. Kediniz oyuncaklarla oynarken siz de sakin, sevgi dolu bir ses
tonuyla onunla konuşun. Kediler ne dediğinizi anlamayabilir ama ses
tonundan hangi duygusal hal içinde olduğunuzu kestirirler. 3) Günün
geri kalan kısımlarında kedinizin avcılık içgüdülerini ona kedi
oyuncakları (oyuncak fareler, pinp pong topu, aluminyum folyo topları
vs) temin ederek oyuncaklara kanalize edin.
4) Bu seansların 2 ya da
3. haftasında yavaş yavaş kedinize dokunmaya başlayabilirsiniz; kedinin
en az hassas olduğu yeri (karın bölgesi) sadece bir parmağınızla 1-2
saniyeliğine okşayın. Sonra onu tekrar oyuncaklarına yönlendirin.
Hergün okşama süresini biraz daha arttirarak 5. günün sonunda tum
elinizi kullanarak hafifçe okşayın kedinizi. Yavaş yavaş kediniz
rahatlamış ve insanları ısırmayı bırakmış olacaktır. Daha mutlu, daha
barış dolu, uzuuun yıllar sadece ikinizin olacak artık.
Çeviri ve Derleme: Seda Becer
