Köpeklerde doğum - Dr. Gürbüz Ertürk
Doğum: Dış ortamda yaşayabilecek düzeye ulaşmış olan yavrunun zarları ile birlikte uterustan(rahim) çıkarılmasını kapsayan fizyolojik bir olaydır. Yavru ve annede şekillenen hormonal değişiklikler ve bunun sonucunda oluşan hormonal ve sinir yanıtlara bağlı olarak doğum meydana gelir.
Doğumun belirti ve aşamaları
Köpeklerde doğum başlamadan 12-24 saat önce vücut ısısı yaklaşık 1 derece kadar düşer. Vücut ısısındaki bu düşüş geçicidir ve doğum anında veya hemen sonra yükselir. Birkaç gün normalin biraz üzerinde seyreder. Doğumdan 2-3 gün önce köpekte huzursuzluk başlar, sakin bir yer arama ve yuva yapma isteği görülür. İştahsızlık, hızlı nefes alma, korku, titreme, kapıları veya yerleri tırmalama ve bazen da kusma görülür. Bir doğum olgusunda 3 evreden söz etmek gerekir.
1. evre: Doğumun ilk evresi uterus kasılmasının başlamasından serviksin(rahim ağzı) tamamen açılmasına kadar geçen süreyi kapsar. Bu süre 6-12 saattir. İlk doğumunu yapan köpeklerde 36 saate kadar uzayabilir.
2. evre: Doğumun ikinci aşamasında yavrular serviks ve vagina yoluyla dışarıya çıkarlar. Her bir yavrunun çıkışıyla yavruya ait zarlar yırtılır veya köpek tarafından ısırılarak ve/veya yalanarak uzaklaştırılır. İlk yavrunun çıkışı bir saate kadar uzayabilir. Aktif zorlanmalar bir saati aşarsa hekim çağırılmalıdır.
Birinci ile ikinci yavrunun doğumu arasındaki süre; 2-3 saat olabilir. Fakat sonraki yavrular arasındaki süre genellikle daha kısadır. İlk yavru, yavru sayısı fazla olan uterus kornusundan doğar ve bu işlem kornular arasında sırayla devam eder.
3. evre: Yavrunun doğumunu izleyen ilk 15 dakika içerisinde o yavruya ait plasenta (eş) atılır. Bu işlem doğumun 3. aşamasıdır. İkinci ve üçüncü aşama dönüşümlü olarak meydana gelir. Köpek, atılan plasentaları yer, bunun bilinen bir yararı olmamasına karşın bazan kusmaya neden olur. Plasenta yeme olayı tamamen içgüdüseldir. Vahşi doğadaki yaşam sırasında kendisinden iz bırakmamak ve yırtıcı hayvanlardan korunmak amacına yönelik olduğu düşünülmektedir.
Zarlarla kaplı olarak doğan yavru anne tarafından yalanarak zarları uzaklaştırılır, solunum ve dolaşım sistemi uyarılır. İlk 1 –3 dakika içerisinde bu işlemler köpek tarafından yapılmaz ise bir yardımcı bu zarları uzaklaştırmalı, yavruyu kurulamalı ve solunum yollarında olabilecek sıvıların boşaltılmasına yardım etmelidir. Yavrunun kolları belli bir eksen üzerinde aşağı-yukarı hareket ettirilerek solunumun uyarılması ve solunum yollarında olabilecek sıvıların boşaltılmasına yardım edilmelidir.
Doğan yavruların göbek kordonu, genellikle anne tarafından koparılır. Bu işlem köpek tarafından yapılmamışsa göbek kordonu üzerine yavrudan yaklaşık 2 cm. uzaklıkta temiz bir iple iki düğüm konularak steril bir makasla iki düğümün ortasından kesilir. Yavruya ait uç batikon gibi bir antiseptiğe batırılır.
Doğum anında ve doğumdan 12 saat sonrasına kadar rahimden gelen akıntı yeşil renktedir. Yeşil akıntı, ilk yavrunun doğumundan birkaç saat önce de başlayabilir. Doğumda bütün plasentaların atılıp atılmadığının kontrol edilmesi gerekir. Atılmayan plasentaların neden olacağı uterus enfeksiyonu zamanında sağaltılmazsa öldürücü olabilen sistemik zehirlenmelere neden olur. Doğumdan sonraki günlerde kokusuz, koyu kırmızı veya kırmızı-kahverengi akıntı plasentaların tamamen atıldığının işaretidir. Açık kırmızı renkli akıntı ise bir kanama olasılığını akla getirir.
Köpek doğumu genellikle 6 saatte tamamlanır. Belirgin bir komplikasyon olmaksızın 24-36 saate kadar uzayabilir. Burada doğumun normal olarak seyredip seyretmediğini anlamak için güç doğumun belirtilerini de bilmek gerekir.
Güç doğum (Distokya)
Aşağıdaki belirtiler doğumun normal sürmediğini yani bir güç doğumun varlığını işaret eder. Böylesi bir durumda hemen veteriner hekimi çağırılmalıdır.
- 30 – 60 dakika süren güçlü karın kasılmalarına karşın doğumun olmaması; bu durumda plasenta ayrılmaya başlamış ve vajinadan yeşil bir akıntı gelmektedir.
- Güçsüz ve sık olmayan kasılmaların 2 –3 saat içinde doğumu meydana getirememesi,
- Bir yavrunun doğumunun üzerinden 4 saatten fazla zaman geçmiş olmasına karşın başka bir yavrunun doğmaması,
- Rektal ısının düşüşünün gözlenmesinden 24 saat geçmiş olmasına rağmen doğumun olamaması,
- Köpeğin doğum anında vulvar bölgeyi ısırması, yalaması ve inlemesi,
- İlk çiftleşmeden sonra 70 gün veya daha fazla zaman geçmiş olmasına karşın doğumun olmaması; bu durum orta yaş ve yaşlı köpeklerde görülür. Yavruların ölmesi, gebelikte progesteron enjeksiyonu ve yavruların sayısı gibi faktörler nedeniyle meydana gelir.
- Dişi köpekte herhangi bir sistemik hastalığın varlığı,
- Vulvadan anormal bir akıntının gelmesi,
- Belirgin bir güç doğum nedeni
Dr. Gürbüz Ertürk
Veteriner Doğum ve Jinekoloji Uzmanı
&
Köpek Eğitim Uzmanı
Kuki-Obuz Pet poliklinik -Ankara
Burada verilen sağlık bilgisi sadece eğitimsel amaçlar içindir ve bir sağlık çalışanı ile yapılan görüşmelerin yerine geçmesi amaçlanmamaktadır. Hasta bakımı ile ilgili tüm kararlar hastanın kendi özelliklerini de göz önünde bulunduran bir sağlık çalışanı ile birlikte alınmalıdır.
