Erkeklerde Kısırlaştırma (Kastrasyon)
Küçük
hayvan kliniklerinde en fazla yapılan operasyonlardan biri, erkeklerde
testisierin çıkartılmasıdır. Bu operasyon sonucu, cinsiyet hormonu
aktivitelerindeki değişimlere bağlı olarak hayvanların davranışları da
az ya da çok değişebilir. Testosteronun, hayvandaki vücut yapısına,
fizyolojik mekanizmalara da etkisi vardır, tabiatıyla kısırlaştırma tüm
bu işlevleri etkilemektedir.
Ancak
her iki cinsiyetten köpekler, kısırlaştırma sonrası dahi, azalmış
olmakla birlikte, kendi cinslerine Özgü, belirgin davranış
farklılıkları gösterirler. Yine köpeklere, karşı cinsiyetin hormonu
uygulanırsa tam anlamıyla bir değişim gözlenmez. Kastre edilmiş erkek
köpeklere östrogen verilirse, çok az şekilde, dişiye ait seksüel
davranışlar gözlenir, tersi de böyledir, kısırlaştırman dişi köpeklere
testosteron verilmesinden sonra çok az şekilde erkek davranışları
gözlenir. Örneğin; kısırlaştırılmış dişi köpeklere testosteron
verilmesi, diğer dişi köpeklerin üstüne atlama eğilimini artırır.
Yetişkin
erkek köpeğin, kısırlaştırıldıktan sonraki saatlerde kan testosteron
düzeyi azalır, ancak hayvan uzun bir süre daha, testosteron kaynaklı
davranışlarda bulunur. Hatta, bu hormonun az da olsa salgılandığı
böbrek üstü bezleri bir operasyonla alınsa ve kan testosteron düzeyi
sıfır olsa bile bu davranışlar görülür (aylar, hatta yıllar sonra). Bu,
tamamen beynin öğrenme süreçlerine bağlıdır. Beyin, hormonal bir etki
olmaksızın da normal davranış biçimini hatırlar. Yani kısırlaştırma,
hormonlar sayesinde öğrenilen davranışlar dahil olmak üzere, öğrenilmiş
davranışlar üzerine etki etmez. Bazı hayvanlar, kısırlaştırmadan sonra,
yıllar boyu çiftleşme aktivasyonu gösterirler. Bu davranışta,
öğrenmenin yani seksüel deneyimlerin yanı sıra, kalıtımsal etkilerin,
diğer bir deyişle içgüdülerin rolü olduğu da savunulmaktadır.
Genel
olarak varılan kanıya göre erkek köpek, kısırlaştırmadan sonra daha
sessiz, sakin, sahibine karşı daha az agresif ve çocuklara karşı daha
arkadaşça davranmakta ve daha kolay eğitil ebilmek-tedir. Baskınlık,
evden kısa süreli kaçmalar, evde işeyerek işaretleme ve diğer erkek
köpeklere agresyon göstermesi gibi davranışlar, yüksek oranda
azalmaktadır. Kısırlaştırılmış erkek hayvanların, normal erkek hayvan
davranışlarını göstermesi mümkündür. Kalıtsal veya çevresel etkiler
nedeniyle bu köpekler, bazen insan üzerine de atlayabilir veya
işaretleme yapabilir.
Yetişkin
köpeklerin sahipleri üzerine atlama eğilimi veya aşırı aktivasyonu,
kısırlaştırma yoluyla % 50-60 oranında azaltılır veya yok edilir.
Mevcut bilgilere göre, cinsel olgunluğa erişmeden veya eriştikten sonra
yapılan kısırlaştırmaların sonuçlarında önemli bir farklılık yoktur.
Bir araştırma sonuçlarına göre, 40 günlükken kısır-laştırılan erkek
köpekler, daha sonra, normal köpekler gibi agresifhareketler ve
insanların üzerine atlama hareketleri gösterdiler. Yalnız burada,
cinsel olgunluğa ulaşmadan önce veya sonra yapılan kısırlaştırma,
operasyonun başarısı açısından bir fark oluşturmaz, ancak kısırlaştırma
erken yapılırsa, kötü alışkanlıkları önlemek bakımından zaman
kazanılmış olur. Özellikle, köpeğin cinsiyet hormonlarının etkisiyle
şekillenen, istenmeyen davranışlara alışkanlık kazanması engellenmiş
olur. Ancak erken yaşta yapılan kastrasyonun, vücut gelişimine ve
morfolojik özelliklere olan olumsuz etkisi, köpek sahipleri tarafından
istenmemektedir.
Kısırlaştırmayla,
cinsiyete bağımlı olmayan davranış şekillerinde bir değişikliğe
rastlanmaz. Örneğin; avlanma gibi istenilen davranışlar fazlaca
etkilenmez. Bu operasyondan sonra istenmeyen davranışların
tekrarlanmasında, yaşlı ve genç hayvanlar arasında farklılık
gözlenmemiştir. Bu yüzden, kısırlaştırmanın başarısı, yaş ve davranış
problemlerinin görüldüğü süreyle ilişkili değildir. Genel olarak
belirtmek gerekirse, kısırlaştırmanın başarı derecesi pratik olarak
söylenemez, önceden bilinemez; zira kısırlaştırmayla, önceden
programlanmış davranışlar, yani kalıtımla aktarılan davranışlar
değişime uğramazlar.
