İnsanların ve birçok hayvan türünün yemesinde sakınca olmayan pekçok
gıda maddesi köpekler için tehlike yaratabilmektedir. Bunun nedeni ;
köpeklerin farklı metabolizmaya sahip olmalarıdır. Bu gıdalardan
bazıları sadece hafif sindirim problemleri yaparken, bazıları da ciddi
rahatsızlıklara ve hatta ölüme sebep olabilmektedir. Köpekler kemik yer
, kediler de süt içer genellemesi günümüz bilgileri ışığı altında çok
da doğru olmamaktadır... Özellikle aşağıda belirtilen gıda maddelerinin
köpeklere verilmemesi ve erişemeyecekleri yerlerde saklanmaları son
derece önemlidir.
Hayvan Kemikleri(Tavuk,kuzu..vb) ve Balık Kılçığı ; Sindirim sisteminde
tıkanma ve yırtılmalara sebep olabilir.Bu tıkanıklık ve yırtılmalar
köpeğinizin sürekli kusmasına , enfeksiyonlara açık hale
gelmesine,şiddetli kanamalara ve hızlı bir şekilde ölümüne sebep
olabilir.
Çikolata, Kahve, Çay ve Kafeinli Maddeler ; Şeker Bayramının yaklaştığı
şu günlerde bu konuya özellikle dikkat çekmek istiyorum...Çikolata
sadece şeker içerdiği için köpeklere zararlı zannedilmektedir . Aslında
zararlı olmasının asıl önemli nedeni içerdiği birtakım maddelerdir.
Çikolata Kalp-damar ve sinir sistemini etkileyen kafein, theobromine ve
theophylline içermektedir. Bu maddeler merkezi sinir sistemini uyararak
kalp atım sayısında artışa neden olurlar (taşikardi). Theobromine ve
kafeinin öldürücü dozu 100-200 mg/kg olarak belirlenmiştir. Hafif ve
orta dereceli belirtiler yanısıra felçler ve ölümle sonuçlanan vakalar
mevcuttur. İçerdiği maddeler plasentayı geçtiği için anne karnındaki
yavruyu ve süte geçtiği için annelerini emen yavruları da aynı oranda
etkilemektedir.Bu sonuçlara maruz kalmamak için lütfen ödül olarak
köpeğinize çikolata değil onun için üretilmiş ödül tabletlerini veya
bisküvileri - krakerleri veriniz..Ödül vermek isterken istemeden yanlış
sonuçlara neden olabilirsiniz.
Kedi Maması ; Köpeğinize kedi maması verdiğinizde , ihtiyacından fazla
yağ ve protein almasına sebep olabilir ve alması gereken bazı
aminoasitleri de almasına engel olabilirsiniz . Bu da bir çok sistemik
bozukluklara neden olabilir.Yüksek kolesterol tıpkı insanlarda olduğu
gibi köpeğinizde de kalp damar sisteminde tıkanıklık yaratabilir
,ayrıca yüksek tansiyon , böbreklerde ve gözlerde hasarlar da
gelişebilir. Karaciğer yağlanabilir ve daha bir çok organda istenmeyen
etkiler ortaya çıkabilir.Aynı şekilde kedilere de köpek maması
vermemelisiniz.
Bebek Maması ; Köpekler için toksik olan soğan tozu içerebilirler.Bu da köpeklerde kansızlığa neden olabilir.
Hayvansal yağ parçaları ; Özellikle yemek yediğimizde sofradan artan
parçalar daima köpeğimizin tabağına konur , o da bizimle aynı gıdaları
yemelidir düşüncesi vardır hep ; ama nedense onun payına daima bizden
artanlar, tavuğun derisi , kuzunun sakatatları ve özellikle de
yiyemediğimiz yağlı parçaları düşer...Köpekler etçil canlılar olarak
bilinirler ve bu yüzden her türlü et ve benzeri ürünü yiyebileceklerini
düşünürüz..Evet yerler ama ertesi sabah şiddetli bulantı başladığında ,
kusma başladığında sebebini anlayamadığımız bir şekilde onun
pankreasını bozmuş olduğumuzu bilmeden Veteriner hekimimize koşarız ve
akut pankreatit nedeniyle aniden ölümüne neden olduğumuzda nerede
yanlış yapmış olabileceğimizi düşünürüz...
Kurban Bayramında özellikle dikkat etmemiz gereken iki önemli konu
vardır. Birincisi kesilen Kurbanın artan yağlarını , sakatatlarını ve
yenmeyen tüm kalıntılarını son derece dikkatli bir şekilde derine
gömmeli ya da varsa eğer toplayan kuruluşlara vermeliyiz ki köpeğiniz
ya da sokakta yaşayan diğer köpek dostlarınız bu artan kısımları
gömüldükleri yerden kazarak çıkartmasın ve yiyerek akut pankreatit
nedeniyle hayatlarını kaybetmesinler . İkinci önemli konu ise evde
verdiğiniz ziyafet sonrası bol miktardaki yenmeyen yağlı hayvansal
gıdaları kendi ellerinizle köpeğinizin tabağına koymamanız ve ona
ziyafet çektirmek isterken hastalanmasına neden olmamanızdır...Tabağına
konan onun için özel olarak hazırlanmış , doktor tavsiyesiyle almış
olduğunuz kuru mama olmalıdır.Bu onun için en sağlıklı ve en güvenli
ziyafet şeklidir bunu asla unutmayınız...
Süt ve Süt Ürünleri; Bazı köpek ve kediler yeterli miktarlarda lactase
enzimine sahip olmayabilirler. Bu enzim sütün içindeki "lactose" adlı
maddenin parçalanmasını ve sindirilmesini sağlayan enzimdir. Bu enzimin
yetersizliği gaz , hazımsızlık ve ishalle sonuçlanabilir..İshal sonucu
bozulan sindirim sistemi düzeni bir çok bakterinin saldırıya geçmesine
ve kedi ya da köpeğimizin hastalığının şiddetlenmesine sebep
olabilir.Laktozsuz süt belki bu konuda bir seçenek olabilir.
Ciğer(Karaciğer) ; Fazla miktarda karaciğer A vitamini zehirlenmesine
sebep olup kas ve iskelet sisteminde istenmeyen etkilere neden olabilir
(kemiklerde kırılmalar vs.)
Küflü ve Bozuk Gıdalar,Çöpler ; İçerdikleri yüksek orandaki toksin
nedeniyle şiddetli kusma ve ishalle başlayan ve sonunda bir çok organda
hasara sebep olabilen ciddi hastalıklara neden olabilirler.
Soğan ve Sarmısak ; Çiğ , pişmiş ya da toz fark etmez tüm soğan ve
sarmısak ürünleri içerdikleri sulfoxide’ler ve disulfide’ler nedeniyle
toksiktirler . Kırmızı kan hücrelerinde yıkımlanmaya ve sonuç olarak da
anemiye yani kansızlığa neden olurlar..Kediler maalesef bu konuda
köpeklerden daha hassastırlar ve daha fazla etkilenirler
Çiğ Yumurta ; “Avidin” olarak adlandırılan bir enzim içerir ve bu enzim
Köpeklerde Biotin (B7 vitamini-Vitamin H)’nin vücutta yararlanımını
azaltır.Sonuç olarak deri ve tüy problemlerinin ortaya çıkmasına sebep
olur.Ayrıca içerdiği bazı bakteriler nedeniyle çiğ yumurta yenmesi son
derece tehlikeli sonuçlar doğurabilir.Yumurta bazen yüksek oranda
salmonella içerebilmektedir ve zehirlenme belirtileri ortaya
çıkabilmektedir.
Çiğ Balık ; Tiamin ( B1 Vitamini) eksikliği sonucu iştahsızlığa
,epilepsiye ve çok ciddi boyutlarda olduğu taktirde ise ölüme sebebiyet
verebilir.Çiğ balığın devamlı verilmesi durumunda Tiamin yetersizliği
daha sık gözlenir.
Tuz ; Çok büyük miktarlarda alındığında vücutta elektrolit dengesizliği
ortaya çıkabilir. Hipertansiyonu olan hastalarda sürekli alınan tuzlu
gıdalar kalp ve böbrek hastalıkları konusunda ölümcül sorunlara neden
olabilir.
Şekerli Gıdalar ; Obezite, diş hastalıkları ve muhtemel şeker
hastalığına(Diyabet) sebep olurlar. Diyabet sonucu vucudun bir çok
organında hasar söz konusu olabilir.Bunlardan biri de gözlerde gelişen
körlüktür.
Salam-Sosis: Bol miktarda içerdikleri baharatlar nedeniyle özellikle
yavru köpeklerde kusma ve ishale neden olabilmektedirler.Ayrıca
koruyucu olarak içerisinde barındırdıkları sodyum nitrat ve sodyum
nitrit ..vb maddeler kanserojen özelliği taşıdığından köpek ve kedilere
verilmemelidirler.
Patates ve domates sapları-yaprakları ; İçerdikleri oxalate’lar
sindirim, sinir ve üriner sistemde hasara neden olabilir .Bu daha çok
çiftlik hayvanları için tehlike arz etmektedir.
Yemek artıkları ; Dengeli bir besin kaynağı olmadığı için, köpeğinizin
günlük gıdasının %10’unu geçmemelidir.Artık hayvansal yağlar kesinlikle
verilmemelidir.Etlerin yağları ayrılmalı ve kemikler kesinlikle
verilmemelidir.
Tütün ; İçerdiği Nikotin ile sindirim sistemi ve sinir sistemini
oldukça ciddi etkiler. Hızlı kalp atışı, bayılma ve ölümle
sonuçlanabilen ciddi etkileri vardır.
Turunçgiller ; Turunçgillerden çıkarılan yağlar bulantı ve kusmaya
neden olabilir.Bol miktarda C vitamini içerdiği düşünülerek kış
aylarında köpeğimizle portakal ve mandalinamızı paylaştığımızda bunu
hatırlamalı ve hastalıklara karşı dirençli olmasını sağlamaya
çalışırken onun hastalanmasına neden olmamaya özen göstermeliyiz.
Üzüm ve Kuru Üzüm ; Böbreklerde yıkıma neden olduğu düşünülen bir
toksin içerdiği tespit edilmiştir.Fazla miktarda yenmesi sakıncalı
olabilir.
Alkollü içeçekler ; Az bir miktarı bile İntoksikasyon(zehirlenme), koma, ve ölüme sebep olabilir.
Çoğu zaman duyarız ; hayvansever dostlarımız ve biz hekimlerin hasta
sahipleri aralarında konuşurlarken hep şunu söylerler “Köpeğim ben ne
yiyiyorsam onu yer”.Bu düşünce tarzını yavaş yavaş yeni bilgilere ve
yeni düşüncelere bırakmalıyız...Köpeğiniz siz ne yerse onu değil sadece
onun için uygun olan gıda maddelerini yemeli... Köpeğinizin
yaşına,ırkına,cinsiyetine,kilosuna, risk altında olduğu hastalığa ve
geçirdiği operasyon varsa ona uygun Veteriner Hekiminizin tavsiye
ettiği bir mamayı tercih etmelisiniz.
Örneğin ; köpeğiniz iri ırk (Sivas Kangal,Boxer,Rotweiler,Labrador
Retriver,Golden Retriver,German Shephard ... vb) ise ve onu ev yemeği
ile besliyorsanız kemik gelişimi için ihtiyacı olan bir kaç maddeyi
veremiyorsunuz demektir. Ev yemeği verdiğinizde kalsiyum vermem gerekir
diye düşündüğünüzde kemiklerin gelişimini hızlandırarak kalça çıkığı
riskini arttırdığınızı da bilmelisiniz.Kemiklerde üremeler ve ilerleyen
yaşında böbreklerinde taşlar ya da damarlarında kireçlenmeler belki de
gelişsin diye düzensiz verdiğiniz kalsiyumdandır kim bilir.???
Köpeğinizin ağzından kötü kokular geliyor ve siz bunun çaresini
arıyorsunuz belki kuru mama vermiş olsaydınız ağzını saran tartarlardan
çoktan kurtulmuş olacaktınız.Ağız ve diş eti yangısı nedeniyle bozulan
iştahı yeniden eski halini alacak ve ağız içinde üreyen
mikroorganizmalar köpeğinizin kalp kapakçıklarını yada böbreklerini de
hasara uğratmayacaktı.
Köpeğinizin gittikçe şişmanlaması,obezite ve şeker hastası olması belki
de onun için hazırladığınız makarnalı pilavlı özel karışımdan
kaynaklanıyor.Sadece şekerin değil vücuda alınan karbonhidratların da
vücutta şekere dönüşebildiği ve Diyabet riskini arttırdığını
unutmamalısınız.
“Hangi Gıdalar Köpeğim İçin Tehlikeli Olabilir?” sorusunu bir kez daha
kendi kendinize sorunuz ve en kısa zamanda Veteriner Hekiminizle
irtibata geçip onun için en iyi olanın ne olduğu konusunu bir de
hekiminize danışınız...
Besleme Yanlışları? - Vet Hek H. Can Kutay
Kedi ve Köpeklerde gözlenen besleme yanlışlarını pratik olarak 4 başlık altında toplayabiliriz.
1. Enerji fazlalığı
Büyük (Alman çoban köpeği, Dobermann, Rotweiler) ve dev ırk (Alman
Dogge, Bernhard) köpek ırklarının, büyüme devrelerinde yüksek enerji
alınması sonucunda Osteochondros-Sendromu ortaya çıkar. Bu durum geri
dönüşümsüz olarak iskelet sisteminde bozukluklara neden olur ve
hayvanın tüm hayatı boyunca problemlere sebebiyet verir.
Enerji fazlalığı, erişkin köpeklerde ise Adipositaza (aşırı kilo) neden
olur. Normal canlı ağırlığın % 20 sinin aşılması bu probleme neden
olur. Gelişmiş ülkelerde köpek ve kedilerde en fazla rastlanan beslenme
yanlışlığıdır. Köpeklerin % 25-40, kedilerin ise %20-30 unda bu
probleme rastlanır. Adipositaz iskelet ve dolaşım sistemi üzerine
olumsuz etki yaptığı gibi, Diabetes mellitus ve tümör riskini attırır.
Ayrıca enfeksiyon hastalıklara karşı direnci düşürür. Enerji bakımından
eksik besleme genelde gözükmez. Ancak laktasyondaki köpeklerde artan
ihtiyacın karşılanamaması sonucunda ortaya cıkar.
2. Yetersiz Beslenme
Kedi ve köpek beslenmesinde en çok rastlanan besleme yanlışlarından
biri de Kalsiyum (Ca) yetersizliğidir, özellikle büyüme dönemlerinde.
Ca yetersizliğinin en önemli nedeni, fazla fosfor (P) alımıdır. Ca
eksik beslenmenin yanında, Ca
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]oranının alınan fazla et ve sebze nedeniyle düşmesidir. Bu durumlarda
bu besinlere ek olarak Ca ilavesi problemin çözümüne yardımcı olur.
Sodyum (Na) eksikliği, genelde evde hazırladığımız kedi-köpek
mamalarına yeterince tuz ilave etmememizden kaynaklanmaktadır. Bunun
sonucunda hayvanlarımızda taşikardi ve exsikkoz gibi problemler
şekillenmektedir.
Kedilerde gözlenen Taurin (esansiyel amino asit) eksikliği, tek
taraflı, hayvansal gıdadan yoksun beslenme yanlışlığı sonucunda ortaya
çıkar.
Kedi-Köpeklerde gözlenen diğer esansiyel besin maddeleri
eksikliklerinde, özellikle, linolenik asit (sakatatla besleme, bitkisel
yağca fakir rasyonlar), farklı vitaminler (Biotin, Vitamin A, E, B2,B6)
ve mineral maddelerin (çinko, demir, iyot) eksikliklerinde deri ve tüy
problemleri ortaya çıkar. Kedi-köpek kliniklerinde gözlenen deri-tüy
hastalıklarının temelinde bu besleme yanlışları bulunmaktadır.
3. Hypervitaminoz (Vitamin fazlalığı)
Vitamin D preparatlarının gereksiz yere kullanılması sonucunda yumuşak
dokuların kireçlenmesi, özellikle damar ve böbreklerde problemler
ortaya çıkar.
Vitamin A fazlalığı fazla miktarda pişmemiş karaciğer tüketen kedilerde
gözlenir. Bu beslenme yanlışında devam edilirse boyun ve sırt
bölgesindeki kemiklerde üremeler şekillenir ve kedi kafa çevirme
hareketlerini yapamaz. Geri dönüşümü olmayan bu problem, yanlış besleme
devam ederse hayvanın ölümüne neden olur.
4. Diğer Beslenme Yanlışları
All-meat-Sendromu: Ani veya fazla et ürünleriyle beslenme sonucunda, Ca
ve I yetersizliğine bağlı olarak hyperparatiroidismus şekillenir ve
deri yapısında bozukluk (kepeklenme), cıvık, kötü kokulu dışkı, iskelet
bozukluğu problemleri ortaya çıkar. Bu durumu önlemek için, sebze ve
meyve ağırlıklı rasyonlar ve ilave mineral katkısı yapılır.
Erişkin kedi-köpeklerde gözlenen güçlü veya zayıf Laktoz-intoleransı
nedeniyle, süt ve süt ürünlerinin sadece belli sınırlar dahilinde
verilmesi gerekmektedir. Günlük laktoz alımı, 1-2 g/kg Canlı Ağırlık
(CA)düzeyini aşmamalıdır.
Köpeklerde çok fazla miktarda kemik tüketilmesi (> 10 g/kg CA/gün)
hareket zorluğuna, ağır obstipasyonlara (tıkanıklık) neden olur. Yine
yumuşak yapılı kemiklerin tüketilmesi (tavuk-hindi kemikleri) sindirim
sisteminde yaralanmalar ve bozukluklara neden olmaktadır.
4 madde başlığı altında incelediğimiz besleme yanlışları hayvan
sahipleri tarafından sıkça yapılmakta ve kedi-köpeklerimizin
hastalanmasına neden olmaktadır. Tüm bu beslenme hatalarını minimuma
indirmek ve hayvanlarımızı sağlıklı bir şekilde yaşatabilmek için
Veteriner Hekimlerine danışılmalı ve profesyonel kedi-köpek mamaları
tercih edilmelidir.
Veteriner Hekim H. Can Kutay
İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı
Can Kutay, 1973 İstanbul doğumlu. 1991 yılında İstanbul Erkek Lisesini
bitirdikten sonra, 1997 yılında İstanbul Üniversitesi Veteriner
Fakültesinden mezun oldu. 1998 yılından itibaren aynı fakültenin Hayvan
Besleme ve Beslenme Hastalıkları Ana bilim Dalında Araştırma Görevlisi
olarak çalışmakta ve doktorasını yapmaktadır. Almanca ve İngilizce
bilmektedir.
Erişkin Köpek Beslenmesi
Bir köpek tam erişkin duruma geldiğinde artık idame periyoduna
girmiştir. Gebe, hasta ya da aşırı çalışmak durumunda olmayan normal
sağlıklı köpekler, uygun vücut yapılarını idame ettirebilmek için daha
az besine ihtiyaç duyarlar. Uygun vücut yapısı deyince anlaşılması
gereken, iyi orantılar; kaburgaların gözle görülmemesi ama elle
yoklandığı zaman hissedilebilmesi; kaburgaların hemen devamında bel
kısmının belirgin olmasıdır.
Daha düşük kalori ihtiyacı olan ve/veya daha az aktif olan köpeklerde
aşırı kilo alımı konusunda dikkatli olunmalıdır. Bir köpeğin ağırlığı
çoğu zaman basitçe, yemek artıklarından, sürpriz kaçamaklardan ve
yüksek enerjili mamalardan uzak durarak azaltılabilir. Aşırı kilolu
köpekler daha sık sağlık sorunlarıyla karşılaşır ve beklenen yaşam
süreleri daha kısadır.
Erişkin köpekler için beslenme önerileri ırk, aktivite, metabolizma ve
sahibinin seçimine göre farklılık gösterir. Beslenme her gün aynı
zamanda yapılmalı ve daima taze, temiz su bulundurulmalıdır. İnsanlar
gibi, köpeklerin de iştahı her gün aynı olmayabilir. İştahsızlık kalıcı
olmadığı sürece ya da diğer hastalık belirtileri veya kilo kaybı yoksa
bu önemli bir sorun oluşturmaz; eğer devam ediyorsa bir veteriner
tarafından görülmelidir.
Yavru köpek beslenmesi
Yaşamlarının ilk yedi ile on günü boyunca yavru köpeğin gözleri kapalı
durumdadır. Bu süre içinde doğum ağırlıklarının iki katına ulaşırlar ve
gittikçe daha da aktif hale gelirler. Tahmini olarak, emzirme dönemi
boyunca her hafta, ağırlığın yaklaşık doğum kilosu kadar artması
gerektiğini söyleyebiliriz (bu kilo artışı ilk hafta biraz daha az, son
haftalarda da biraz daha fazla olabilir).
6 haftalık iken çoğu yavru artık sütten kesilmeye hazırdır. Eğer daha
önceden annesinin kabından katı mama yemeye başladıysa, 4 ya da 5
haftalık iken bile kendi kendine sütü bırakabilir.
Normal büyüme ve gelişmeyi sağlayacak olan besin ihtiyacı, erişkin
köpeklere oranla yavrularda daha fazladır. Bu yüzden gelişme ve üreme
ya da tüm yaşam evreleri için tasarlanmış, besinsel olarak tam ve
dengeli diyetler önerilir. Vitamin, mineral, et ya da diğer herhangi
bir ek maddeye gerek yoktur.
Bir yavrunun mide kapasitesi, gerekli günlük besini bir kerede alacak
kadar büyük değildir. Daha küçük olan yavrular, günde en az üç kez
beslenmelidir. Dört ya da beş aylık olduklarında günde iki öğüne kadar
düşülebilir. Daima taze ve temiz su da sağlanmalıdır.
Yemeğin her gün aynı zamanda ve aynı yerde verilerek bir beslenme
alışkanlığı oluşturulması önerilir. Köpeğinizin kabında sürekli mama
bırakmayınız. Ona belli bir zaman tanıdıktan sonra yemediği mamayı
önünden kaldırıp bir sonraki öğün saatine kadar bir şey vermezseniz hem
davranış biçimi hem de sindirim sistemi açısından düzen sağlanmış
olacaktır. Masadan, kendi yediğiniz yemeklerden vermek tavsiye edilmez
çünkü bu şekilde bunu alışkanlık haline getiren, yemek seçen ve huysuz
bir köpeğiniz olabilir. Tam ve dengeli diyetle beslenen yavrular ek
olarak vitamin, mineral ya da ete ihtiyaç duymazlar. Hatta, fazla ilave
besin verilmesinin düzenli gelişim açısından zararlı olduğu bile
gösterilmiştir.
Bir yavruya verilmesi gereken mama miktarı boy, aktivite, metabolizma
ve çevre koşullarına göre değişir. Aşırı kilo almaya izin
verilmemelidir. Bu, sadece kötü bir görüntüye neden olmakla kalmaz;
aşırı kilo kemik anormalliklerine yol açabilir. Köpeğinizin çok fazla
kilo almaya başladığını fark ederseniz mama miktarı azaltılmalıdır.
Eğer kilo alımı yavaş ise ve başka bir sağlık sorunu yoksa mama miktarı
arttırılmalıdır. Köpeğinizin durumu ile ilgili bir sorunuz ya da
şüpheniz varsa bir veterinere başvurmalısınız.
