Muhabbet kuşu tutkunları er yada geç tüylü
dostlarını üretme konusunda şanslarını denemek isterler. Amaçları keyif
için ya da şov çemberine girmek de olsa üretime gevşek bir tutum içinde
başlanmamalıdır. Muhabbet kuşu üretmek çok fazla tatmin edici bir
deneyim olabileceği gibi hiç bilgi sahibi olmadan başladığınızda her
şey kötüye gidebilir. Bu makalenin hevesli üreticiler için temel
bilgileri içereceğini umuyorum.
**Muhabbet kuşlarının yumurtanın
üzerinde yattığı andan, yavruların yuvalığı terk ettiği ana kadar geçen
zaman diliminde ve daha sonrasında da bazı zorluklar ortaya çıkabilir.
Muhabbet kuşlarını üretmek fazlasıyla masraflı olabilir, ucuz ve
problemsiz bir hobi olarak görülmemelidir. Muhabbet kuşu üretmeden önce
ciddi şekilde düşünmelisiniz. Dünyaya yeni hayatlar getirdiğinizi ve
onların da tıpkı anne-babaları gibi sevgi dolu yuvalara ihtiyacı
olduğunu hatırlamalısınız.
Hazırlık
Muhabbet kuşu
üretmeye karar verdiniz. Başlamadan önce muhabbet kuşu çiftinizin
anlaşabilmeleri için, yumurtaların üzerinde yatarken ve yavrularını
büyütürken sağlamanız gereken bazı temel şeyler olduğunu bilmelisiniz.
Muhabbet kuşu üretmenin iki yolu vardır: toplu üretim (salmada üretim)
ve ayırarak(kafeste tek bir çift) üretim. Toplu üretim bu iki methottan
en kolay ve en ucuz olanıdır fakat sık olarak bazı problemlerin ortaya
çıkmasına sebep olur. Toplu üretimde kuşhanenize (salma) yuvalıklar
asarak muhabbet kuşlarınızın kendi eşlerini ve yuvalıklarını seçmesine
izin verirsiniz. Yuvalıklar kavgaları önlemek için aynı yüksekliğe
asılmalıdır fakat yine de kavgalar sık sık çıkar. İki dişi aynı
yuvalığı isterse ve aynı kandan gelen kuşlar arasında eşleşmeler olursa
problemler ortaya çıkar. Dişiler arasındaki kavgalar yaralanmalara ve
dişilerden birinin ya da büyümekte olan yavruların ölümüne sebep
olabilir. Ayrıca yavruların babasının hangi kuş olduğunu saptamak da
daha zor olabilir. İkinci methot olan ayırarak üretimde kontrolü
sağlamak daha kolaydır. Bu yöntemde petshoplarda bulabileceğiniz üretim
kafeslerine tek bir çift muhabbet kuşunu koyarsınız. Seçeceğiniz çiftin
renkleri ve kişiliklerini dikkatlice seçmelisiniz. Aynı kandan gelen
kuşları seçmediğinizden emin olmak ve yavruların gelişimini kontrol
etmek bu yöntemde daha kolaydır. Hangi methodu seçerseniz seçin
yuvalığa ihtiyacınız olduğu çok açıktır.
Çift Seçmek
Üretim
kafesine rastgele erkek ve dişi muhabbet kuşlarını koymak çok iyi
durumda yavruların ortaya çıkmasıyla sonuçlansa da kesin olan bir şey
bunun üretim için seçilecek güvensiz bir yöntem olduğudur. Üretim için
seçilecek muhabbet kuşları en az 12 aylık olmalı ve akraba olmamalıdır.
Aynı kandan gelen kuşlarla yapılan üretim %100 akraba olmayan muhabbet
kuşlarıyla yapılan üretimden daha zayıf ve daha az yaşayan yavruların
ortaya çıkmasıyla sonuçlanır. Dişi muhabbet kuşu 3 – 4 yaşından daha
yaşlı olmamalıdır ve erkek muhabbet kuşu 6 yaşından daha fazla
olmamalıdır. (dişi ve erkek üremeye devam etse de bir aileye bakmanın
stresi çok fazla gelebilir.) Hem erkek hem de dişi muhabbet kuşu tüy
dökme döneminde olmamalıdır çünkü bu anne-babayı gereksiz olarak zorlar
ve anne-baba üreme durumunda olmalıdır. Muhabbet kuşlarınızın üreme
durumunda olup olmadığını anlayabilmek için genel sağlık durumlarına ve
cerelerine bakmalısınız. Her iki muhabbet kuşu da yumuşak,
parlak/düzgün tüylere, aydınlık gözlere ve akmayan burun deliklerine
sahip olmalıdır. Dişilerde cere kahverengi ve erkeklerde pürüzsüz mavi
renkte olmalıdır. Akılda tutulması gereken bir şey de her çift
birbiriyle üreyecek diye bir şey söz konusu değildir, yumurtlama
olmazsa veya 3 hafta sonra hala çiftleşme işaretleri görüyorsanız çifti
ayırma yoluna gidebilirsiniz.
Perhiz (Beslenme) Gereksinimleri
Tüm
muhabbet kuşları (üreme durumunda ya da değil) sürekli taze yiyeceğe,
suya ve taze sebzelere, mineral desteğine (mürekkep balığı kemiği,
mineral blok, vb.) ihtiyaç duyarlar ancak üretimdeki kuşlarda bu konu
çok daha önemlidir. Dişi muhabbet kuşu için üreme stresli ve yorucudur,
çok fazla kalsiyuma (mürekkep balığı kemiği) , iyot kaynağına ve
mineral bloğuna ihtiyaç duyacaktır. Daha önce yemediyse bile ıspanak,
brokoli ve havuç gibi günlük taze sebzeler bu dönemde kuşa verilmelidir
ve yavruların çıkacağına yakın dişi kuşun yavrular için kursak sütü
üretebilmesi için yumurta maması verilmelidir.
Çiftleşme
Dişi
ve erkek muhabbet kuşunu üretim kafesine yerleştirdikten sonra
birbirleriyle anlaştıklarını da gördüğünüzde çiftleşmeleri dikkatinizi
çekebilir. Çiftleşme erkeğin dişi muhabbet kuşunun üzerine tırmanıp,
kanatlarıyla dişinin vücuduna sarılıp, ileri geri hareket etmesini
içerir. Çift günde birkaç defa ve birkaç gün boyunca çiftleştikten
sonra dişi vaktinin büyük çoğunluğunu yuvalıkta geçirir ve erkek de
hemen yuvalığın bitişiğinde nöbet bekler. Çiftleştikten aşağı yukarı 10
gün sonra yuvalığın içinde yumurtaları görmeye başlayabilirsiniz.
Çiftleşme dişi yumurtlamayı bitirene kadar her gün devam eder.
Yumurtalar
İlk
yumurta geldikten sonra her 2 günde bir yeni yumurtalar gelir. Genelde
yumurta sayısı 1-6 arasında olup 8 yumurta da duyulmamış bir sayı
değildir. Dişinin yumurtaların üzerinde oturmaya başladığı tarihten
yavruların çıkmaya başlamasına kadar geçen süre 18 ile 20 gün arasında
değişir, yavrular yumurtadan bir veya iki gün geç çıkabilir bu yüzden
aşırı derecede endişe etmenize gerek yoktur. Yumurtanın döllenmiş olup
olmadığını kontrol etmek için çeşitli methodlar vardır. Mumlama
yönteminde yumurtayı 5. günden sonra parlak ışığa tutup içinde ince
kırmızı çizgiler olup olmadığı kontrol edilir. Bir acemi için emin
olmak çok zor olduğundan en iyisi yumurtalara dokunmamaktır. Bazen
dişiler garip şekillerde yumurtalar yumurtlayabilir fakat endişe edecek
bir şey yoktur, bu yumurtaların da içinde genellikle sağlıklı yavrular
olur. İlk seferde dişi kuş sarısı olmayan küçük ve döllenmemiş
yumurtalar yumurtlayabilir.
Yavruların Gelişimi
Yavru
yumurtadan ilk çıktığı anda aşırı derecede küçük, gözleri kapalı,
duymayan ve tüysüz bir durumdadır. Yavrular yemek ve sıcaklık için
tamamen anneye güvenmek zorundadır. Yavrunun yaşantısının ilk birkaç
saatinde beslenmesi çok önemlidir cünkü bu hassas zamanda yavru çok
kısa sürede açlıktan ölebilir. Bu aşamada erkek kuş dişiyi beslerken
dişi de yavruları besler.
Muhabbet kuşu yavruları inanılmaz
derecede hızlı büyürler. Yaklaşık bir hafta sonra yavrular gözlerini
açar ve ince tüyler görünmeye başlar. İki haftalıkken yavrular
cıvıldayan küçük pamuktan bir topu andırırlar. Yavrular 4 haftalık
olduklarında yetişkin tüylerinin tamamı çıkar ve yuvalığın dışına
çıkmak için çabalarlar. Yavruları yem kırmaya başlamaları için
cesaretlendirmek amacıyla yuvalığın tabanına darı koyabilirsiniz.
Yavrular
5 ile 6 haftalık olduklarında dışarıdaki dünyayı keşfetmek için
cesaretlenmeye başlarlar, bazı yavrular yuvalığı erken terk ederken
bazıları da geç terk eder. Dişi yavruları yuvalıktan dışarı çıkmaya
zorlar ve baba da yavrular tamemen bağımsız olana kadar onların
bakımından sorumludur.
Sosyalleşme
Sosyalleşme kesin
olarak gerekli olmasa da özellikle yavruların evlere birer evcil hayvan
olarak girebilmesi için tavsiye edilir. Yavrular 3 haftalık
olduklarından itibaren kısa periyotlarla (5 – 10 dk) günde birkaç defa
ele alınmalıdır. Bu yavruların insanlara alışmasını sağlar ve yavrulara
insanların onları incitmeyeceğini öğretir. Yavrular büyüdükçe onları
elinize aldığınız süreleri uzatabilirsiniz ama bunu 20 dk’nın altında
tutmakta yarar vardır. Yavrular yuvalığı terk ettiklerinde ve
anne-babalarından tamamen bağımsız bir yaşama adım attıklarında
insanların varlığında çok mutlu ve harika birer evcil hayvan
olacaklardır.
Problemler
Üretim aşamasında
ortaya çıkacak problemlere karşı hazırlıklı olmak çok önemlidir.
Problemlerin bir çoğu yavru yumurtadan çıktıktan sonra ortaya çıkar
fakat bu aşamadan önce de meydana gelebilecek problemler vardır.
Bunlardan en bilinen problem yumurta tıkanmasıdır. Bu durumda yumurta
dışarı çıkamaz ve dişide büyük rahatsızlıklara sebep olur. Yuvalığın
tabanında oturan, yumurtlamak için kendini zorlayan ve endişeli bir
biçimde hareket eden dişi yumurta tıkanması durumuna işaret eder. Eğer
deneyimsiz bir üreticiyseniz en iyisi en kısa zamanda muhabbet kuşunuzu
kuşlar konusunda bilgili bir veterinere götürmektir. Muhabbet kuşunuzun
arka kısmına bir miktar sıvı yağ sürmek onun yumurtayı dışarı
ittirebilmesine yardımcı olabilir. Yumurta tıkanması çok genç ve yaşlı
dişilerde, ilk zamanlarda görülür.
Yavrular yumurtadan çıktıktan
sonra ortaya çıkan problemler daha fazladır. Bunlardan bir tanesi terk
edilmedir. Yavrular yumurtadan çıktıktan kısa bir süre sonra dişi
tarafından beslenmezse ölebilirler. Yavruların beslenip beslenmediğini
anlayabilmek için kursaklarını kontrol etmek gerekir. Beslenmiş bir
yavruda kursak bölgesinde pembe deri renginin aksine sarı renkli bir
şişkinlik vardır. Eğer yavru beslenmemişse kursak bölgesinde böyle bir
durum gözlenmez ve zaman geçtikçe yavru daha da zayıflar. Bu durumda
yavruyu yumurta mamasıyla, elle beslemek gerekir. Bu süre zarfında
yavruyu sıcak tutmanız gerekir. Çarpık bacak problemi de yuvalığın kötü
zemininden kaynaklanan ve yavrunun ayaklarının bedeninden dışarı doğru
gelişmesine sebep olan bir problemdir. Erken fark edildiğinde deneyimli
bir üretici veya veteriner tarafından kolayca düzeltilebilir. Bir diğer
problem de dişinin stresten yavrunun tüylerini yolarak onun vücudunda
kel bölgeler bırakmasıdır. Eğer dişinin bunu yapmasına izin verilirse,
yavrunun vücudunda hayatı boyunca tüy çıkmayacak kelleşmiş bölgeler
olacaktır. Bu durumda yapılacak en iyi şey yavruyu elle beslemektir.
Böyle sorunlu dişileri ikinci defa üretime sokmamak en iyisidir.
Not:
Bu makalenin yazarı bu konuda bilgili bir veteriner ya da hayvan uzmanı
değildir. Tüm bilgiler bilimsel verilere değil deneyimlere
dayanmaktadır.
