PEKİŞTİRME VE CEZALANDIRMA

PEKİŞTİRME VE CEZALANDIRMA Organizmanın öğrenmesinde iki tane ana uyarıcı unsur vardır. Bunlar pekiştirme ve cezalandırmalardır. Pekiştirmeler davranışın artmasına sebep olurlar, cezalandırmalar ise azalmasına. Pekiştirme ve cezalandırmalar da pozitif ve negatif olarak ikiye ayrılmaktadırlar. Pozitifi birşeyi başlatmak veya sunmak olarak, negatifide birşeyi sonlandırmak veya ortadan kaldırmak olarak tanımlayabiliriz.
<table align="center" border="2" bordercolor="#999999" width="528"> <tr> <td width="106"> </td> <td width="171">PEKİŞTİRME Davranışı arttırır</td> <td align="left" valign="top" width="227">CEZALANDIRMA Davranışı azaltır</td> </tr> <tr> <td>POZİTİF Başlatmak veya sunmak</td> <td>İyi birşey başlatılır veya sunulur.</td> <td>Kötü birşey başlatılır veya sunulur.</td> </tr> <tr> <td>NEGATİF Sonlandırmak veya ortadan kaldırmak </td> <td>Kötü birşey sonlandırılır veya ortadan kaldırılır.</td> <td>İyi birşey sonlandırılır veya ortadan kaldırılır. </td> </tr> </table>
POZİTİF PEKİŞTİRME: Pozitif pekiştirmede iyi birşey başlatılır veya sunulur. İyi birşeyin sunulması köpeğin çağrılınca geldiğinde yiyeceği alması veya tilkinin tavşanı avlayıp yakalaması olabilir. İyi birşeyin başlatılması ise köpeğin tasmayı çekerek parka gelmesi sonucunda burada tasmasından açılarak oyuna başlaması olabilir. Pozitif pekiştirme pekiştirilen davranışın sıklıkla tekrarlanması olasılığını artırır. Her oturduğunda yiyecek alan köpek yiyeceği almak için önünüzde bu davranışı tekrarlayacaktır. NEGATİF PEKİŞTİRME: Negatif pekiştirmede kötü birşey sonlandırılır veya ortadan kaldırılır. Üzerine kötü bir şey uygulanan hayvanın üzerinden kalkan bu baskı sayesinde hayvan rahatlar ve yapmakta olduğu davranışı tekrarlar. Negatif pekiştirmenin uygulanabilmesi için mutlaka eğitimcinin hayvana önceden kötü birşey uygulaması gerekmektedir. Örneğin tasmayı çeken köpeğin boynuna boğma tasma takılır. Köpek durunca veya yavaşlayınca boğma tasma gevşer ve köpek rahatlar bunun sonucunda köpek bu etkiden kendini korumak için tasmayı çekmemeye başlar. Suçluya işkence yapılmasıda bir negatif pekiştirmedir. Suçlu itiraf edince işkence sonlandırılır ve bu etkiden kurtulmak için daha sonra gelecek olan sorularıda cevaplamaya başlar. Atın sağa dönmesi için sağ dizginlerin çekilmesi ve dönünce de bırakılması gene negatif pekiştirmedir. POZİTİF CEZALANDIRMA: Pozitif olumlu anlama gelip ceza sözcüğü ile tezat yaratsada burada başlatma veya sunma anlamında değerlendirilmelidir. Ayrıca cezalandırılan hayvan değil davranıştır. Pozitif cezada kötü birşey başlatılır veya uygulanır ve o davranışın tekrralanması önlenir. Doğru uygulanabildiğinde etkin bir metoddur. Havlayan köpeğin boynuna takılan citronelle tasmasının citronella püskürtmesi, ufak çocuğun yanan sobaya elini sürüp yakması, alçak yerden geçerken başınızın çarpması gibi. Burada hareketleri tekrarlama olasılığı azalmaktadır. NEGATİF CEZALANDIRMA: Negatif cezallandırmada iyi birşey sonlandırılır veya ortadan kaldırılır. Bu kavga eden iki çocuğun elinden oyuncaklarının alınması olabilir, yada parkda oynayan köpeğin çağrılıp tasmaya bağlanması olabilir.